نشست علمی فناوری های نوین؛ هوش مصنوعی و متاورس برای دادگستری
هوش مصنوعی،کلیدواژه مهم قرن حاضر، به صورت کاملاً جدی و پررنگ تمام ابعاد زندگی بشر را متأثر نموده است. رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه معتقد است با استفاده از دانش متخصصان باید نقشه راهی برای استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی در دستگاه قضا ترسیم کرد. بنابراین یکی از اولویت های پژوهشی در سال ۱۴۰۱ را بر این حوزه متمرکز کرده است. چندی پیش نیز دکتر علی اکبر جلالی، استاد تمام دانشگاه علم و صنعت ایران و متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات در جمع پژوهشگران پژوهشگاه قوه قضاییه حضور یافت و درباره ابعادی از فناوری های نوین و کاربرد آن در مسائل قضایی سخن گفت. این نشست در ادامه گفت و شنودهای تخصصی پژوهشگاه برای شناسایی و امکان سنجی بهره برداری از ظرفیت های متاورس و هوش مصنوعی در قوه قضاییه بود. این نشست با اندکی تلخیص در پی می آید؛
حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهدی هادی: با استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی باید به کمک قضات رفت
یکی از برنامه های پژوهشگاه قوه قضاییه در سال ۱۴۰۱، ورود به حوزه هوش مصنوعی و متاورس برای حل مشکلات و مسائل قوه قضاییه است. این پیشگامی با استفاده از ظرفیت گروه تخصصی پژوهشکده مطالعات راهبردی و با هدف امکان سنجی بهره برداری از فناوری های نوین برای کمک به قضات با حفظ دادرسی منصفانه، کاهش اطاله دادرسی، اتقان آرا و کم شدن پرونده ها صورت گرفته است.
در نگاه اول به نظر می رسد فناوری هایی مانند هوش مصنوعی در کسب و کار کاربرد بیشتری دارد و ارتباطی میان آنها با علوم انسانی به ویژه حوزه قضایی وجود ندارد. بررسی و مطالعات اجمالی نشان می دهد فقط در برخی از کشورها از هوش مصنوعی در مراحل تعیین مجازات، تشکیل پرونده و همچنین مستندسازی در فرایند دادرسی استفاده شده است. بنابراین با استفاده از این ظرفیت می توان مدلی را نیز با درصد خطای اندک برای صدور رأی همکاران قضایی طراحی کرد. ترسیم نقشه راه برای این مسیر جدید نیاز به نظرات متخصصان و اساتید دارد.
دکتر علی اکبر جلالی، استاد تمام دانشگاه علم و صنعت ایران، متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات: با طرح پرونده های مشابه، ممکن است بسیاری از پرونده ها وارد سیستم قضایی نشود
دنیا در حال حرکت از عصر اطلاعات به عصر مجازی است و برای تحقق دادگستری و عدالت هوشمند باید ابتدا از حوزه اطلاعرسانی و کاربرد هوشمصنوعی در آن شروع کرد. مشکل مردم ابتدا در اطلاع رسانی است. بسیاری از مردم با سوالاتی مواجهند که از طریق سیستم ها باید پاسخ داده شود، حتی بسیاری از سوالات باید پیش بینی شود تا در مسیر پرونده آنها را راهنمایی کند. با طرح پرونده های مشابه و ارائه راه حل آنها به مردم، ممکن است بسیاری از پرونده ها وارد سیستم قضایی نشود.
نظامهای حقوقی و قضایی در دنیا به دنبال بهره برداری از این فناوریها هستند و بالطبع ما نیز باید در این زمینه تقویت شویم. نمی توانیم از آنها صرف نظر کنیم و هر یک روز تأخیر در ورود به این حوزه ها، ضربه بزرگی به کشور وارد می کند. با توجه به تنوع خدمات و مسائل جدید که حتی قوانین جدید هم پاسخگوی آنها نیستند، مجبوریم وارد این حوزه ها شویم.
در دادگاه متاورس، قاضی و اصحاب دعوا در فضای سه بعدی می توانند پرونده را بررسی کنند. با شیوع پاندمی کرونا، دنیا به سمت فعالیت های از راه دور رفت. در بحث دادگاه ها نیز دادرسی الکترونیکی توسعه یافت. مطالعات نشان می دهد، دادگاههای متاورس، شکل بسیار پیشرفته دادگاه الکترونیکی نیز ایجاد شده است. در دادگاه متاورس هم اصحاب دعوا و هم قاضی می توانند در فضای سه بعدی مجازی گرد هم آمده و پرونده را بررسی نمایند. این روزها در خصوص متاورس زیاد صحبت می شود و تا حدودی ناشناخته است. این فناوری می تواند تحولات بسیار شگرفی حتی پیچیده تر از اینترنت ایجاد کند.
داده های موجود در دستگاه قضا، منبع عظیمی از ثروت است
هوش مصنوعی و متاورس یک محیط کاملاً فراگیر با پیامدهای قابل توجهی برای دادگستری است. محبوبیت هوش مصنوعی به احتمال زیاد تغییر و تحول شگرفی در قوه قضاییه ایجاد خواهد کرد. مدیران قوه قضاییه همواره از کمبود بودجه سخن می گویند، حال آنکه داده های موجود در دستگاه قضا منبع عظیمی از ثروت است که به خوبی از آن استفاده نمی شود. هوش مصنوعی و متاورس سبب مشارکت بیشتر مردم شده و استفاده از این اطلاعات، شکاف دیجیتالی را کاهش می دهد و حفظ حریم خصوصی را بهبود می دهد.
ضرورت یکپارچه سازی و ساماندهی درگاه های خدمات قضایی
هر چند راه اندازی دفاتر خدمات الکترونیک، اقدام خوبی بوده است اما می توان کارهای بیشتری انجام داد. اگر این پژوهشگاه بتواند کلان نگری خود را حفظ نماید، می تواند اثرات خوبی داشته باشد. البته اعتقاد ندارم که باید تعداد زیادی سامانه طراحی کرد. در حال حاضر سامانه های متعددی وجود دارد، برای هر کار باید به یکی از آنها وارد شد و همپوشانی ندارند. بنابراین باید به صورت یکپارچه بتوان آنها را سر و سامان داد تا مردم از درگاهی واحد و با چند کلیک بتوانند به تمامی خدمات موردنیاز دسترسی داشته باشند.
از دستیار هوشمند قضایی نترسید، تصمیم گیرنده نهایی، قاضی است
در حال حاضر دوستان پژوهشکده مطالعات راهبردی در حال کار بر روی دستیار هوشمند قضایی هستند. این دستیار همانند موبایل در اختیار قضات قرار می گیرد و به آنها کمک می کند و نه تنها جای آنان را نمی گیرد و توانایی دستور دادن ندارد بلکه کارها را تسهیل می نماید و اطلاعات موردنیاز را در اختیار قرار می دهد. اما تصمیم گیرنده نهایی قاضی است. از دستیار نترسید بلکه دنبال آن باشید که هر چه زودتر آن را تکمیل کنند.
دکترمحمد کاظمی فرد، معاون قوه قضاییه و رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه
شکواییه نویس هوشمند به زودی مورد بهره برداری قرار می گیرد. هوش مصنوعی، نانو و بیوانفورماتیک از جمله فناوری های مطرح هستند. چون محور هوش مصنوعی، داده و پردازش داده است، در مرکز آمار و فناوری اطلاعات بسیار کاربردی خواهد بود. در پاسخ به این سوال که آیا در قوه قضاییه هوش مصنوعی جای قاضی را می گیرد و یا در کنار قاضی قرار می گیرد باید بگویم در رویکردی که ما داریم هدف، طراحی دستیار قاضی در جهت سهولت و تسریع در کارهاست. البته جایگزینی هوش مصنوعی با قاضی می تواند به عنوان یک دورنما باشد. در مجموع هدف، واگذار کردن کارهای روتین به هوش مصنوعی است. اما اینکه کدام کارها روتین هستند باز از نظر حقوقی جای بحث دارد و خود نیازمند یک تحقیق جدی است. طراحی سیستمی با عنوان «شکواییه نویس هوشمند» نیز با کمک دو شرکت بزرگ در حال انجام است و نسخه آزمایشی آن تهیه شده تا بعد از گرفتن تأییدیه های لازم در اختیار عموم قرار گیرد. نحوه کار بدین صورت است که سیستم با پرسیدن تعدادی سوال، شکواییه حقوقی را به شخصی که دانش حقوقی ندارد، ارائه می کند. ابزار تشخیص شهود حرفه ای، نرم افزار تبدیل گفتار به متن و احراز هویت نیز از دیگر موارد در حال بررسی و تکمیل هستند.
لینک گزارش کامل نشست
لینک فایل ارائه آقای دکتر جلالی
دیدگاهتان را بنویسید